Wandelroute 16. Kollum - Ee

Afstand: 8,7 km
Duur: 1 3/4 uur
Ondergrond: De hele route bestaat uit verharde wegen. km
Honden: Op openbaar terrein zijn honden toegestaan.
Geopend: januari t/m december

Malle graaf

Bijzondere historische info

De geschiedenis van Kollum gaat terug tot ongeveer 750 na Christus. Het dorp ontstond in de vroege Middeleeuwen op de rand van een zandplateau bij de brede, natuurlijke stroom de Dwarsried die in verbinding stond met de Lauwerzee. Het was toen niet meer dan een nederzetting, genaamd Colheim (later Kollumerterp), maar door de verbinding met de zee was Kollum geschikt als haven. Boter, kaas en vooral granen werden uitgevoerd via de haven. Toen in de periode tussen de 11de en de 13de eeuw de landerijen bedijkt werden en de omliggende veengronden in cultuur gebracht werden, ontwikkelde Kolllum zich tot een centrum. Zo werd het dorp de hoofdplaats van Kollumerland. De 17e en 18e eeuw waren een tijd van groei en bloei dankzij de handel en scheepvaart. In het midden van de 17e eeuw kreeg Kollum namelijk een goede verbinding met het zuiden via de nieuwe Stroobosser Trekvaart die aansloot op de korte Kollumer Trekvaart. Kollum is sindsdien geleidelijk uitgebreid, vooral langs de centrale Voorstraat en enkele zijstraten. Met name na de oorlog in de 20ste eeuw is er in bijna alle richtingen bebouwing bijgekomen.

Landschapskarakteristiek
Kollum ligt op de grens van het open weidegebied en de Friese Wouden. Het kleipoldergebied, dat in de loop der eeuwen is onttrokken uit de zee, loopt over in een elzensingellandschap. De Wâlddyk - de naam van de oude zeedijk zegt het al - beschermde de Friese wouden tegen het zeewater.


(open weidegebied)

Metslawier-Ee-Engwierum
Deze dorpen liggen op inversieruggen, vroegere wadgeulen opgevuld met zand, die langzamer inklonken dan de naaste omgeving. De geul veranderende in een ‘hoge’rug. Dit verklaart waarom deze terpen inversieruggen heten, inversie betekent immers omgekeerd.

Begin- en eindpunt
De route begint in Kollum op de Voorstraat ter hoogte van de zuidelijkste kerk in het dorp. Vanaf dit punt gaat u in noordwestelijke richting, langs de Zandwielen, naar Aldwâldmersyl. Vanaf Aldwâldmersyl wandelt u over de oude slingerende zeedijk ‘de Wâlddyk’ en over de Dokkumer grootdiep naar het centrum van het karateristieke terpdorp Ee. De Wâlddyk, ook wel 'hege dyk' genoemd, heeft tot de afsluiting van de zeearm naar Dokkum (in 1729) als zeedijk gefunctioneerd. De oude zeedijk is meerdere keren bij een stormvloed doorgebroken. Bij de Sint Pitersvloed in 1651 is de hele Aldwaldmersyl weggeslagen, waardoor het Mâlegraafsgat is ontstaan (ook wel het Sint Pitersgat genoemd). De route eindigt op de kruising van de Achterwei en de Skieppereed in de prachtige dorpskern van Ee.

Kollum
Monumentenzorg omschrijft Kollum als een wegdorp. De centrale doorlopende weg, de Voorstraat, kruist de Zijlsterried. Deze kruisstructuur is al in de Middeleeuwen ontstaan. Kollum heeft een beschermd dorpsgezicht. In totaal zijn er 31 monumenten te vinden, waaronder de Gereformeerde kerk, de Hervormde kerk, het voormalig postkantoor en het vroegere raadhuis.


(de Hervormde kerk van Kollum staat op de monumentenlijst)

Rechthuis
In het centrum van Kollum vindt u een rechthuis. Dit rechthuis vormde op 3 en 4 februari 1797 het decor van het zogenoemde 'Kollumer oproer'. Oorzaak daarvan was het toenemende verzet tegen de burgerbewapening, dat was ingesteld door de Franse overheersers om bestand te zijn tegen de Prinsgezinden. De arrestatie van de Oranjegezinde Abele Reitzes en zijn gevangenneming in het Kollumer rechthuis zorgde voor zoveel opschudding in de regio, dat een grote menigte zich verzamelde om hem te bevrijden. Op de weg naar het rechthuis werden grote vernielingen aangericht. De Patriotten wisten het oproer in de kiem te smoren met groot machtsvertoon, waarbij 168 mensen werden gearresteerd.

Ee
De kern van Ee is gesitueerd rond de monumentale dorpskerk op de terp. Het Romaans-Gotische bouwwerk dateert uit eind 13de eeuw en is opgetrokken uit kloostermoppen. Ee is een karakteristiek terpdorp. Rondom de kerk liggen het kerkhof en een aantal huizen en boerderijen. De drie 'loanen' (de Lytse Loane, de Greate Loane en de Hege Loane) komen allemaal uit bij de kerk. Aan de straat ‘de Omgong’, vlak naast de kerk, staat een kop-hals-rompboerderij uit 1815: de Uniasate.
Ee moet al voor het jaar 900 bestaan hebben, want in 1980 zijn uit die tijd daterende resten van grijs gekneed aardewerk gevonden. De naam Ee is volgens huidige naamkundigen afgeleid van het Latijnse aqua, dat water betekent. In Oud-Gotisch is het Latijnse ‘aqua’ verbasterd tot het woordje 'aha', wat alweer een stapje dichter bij Ee komt...