Wandelroute 18. Kollumerland West - Wijgeest

Afstand: 12,5 km
Duur: 2 uur
Ondergrond: Bijna de gehele route loopt over verharde paden en wegen km
Honden: Op openbaar terrein zijn honden toegestaan
Geopend: januari t/m december

Malle graaf

Bijzondere historische informatie
Deze route laat u de prachtige natuur zien van het landschap achter de Walddyk. De Walddyk is een oude, door het landschap slingerende dijk, die tot de afsluiting van de zeearm naar Dokkum in 1729 als zeedijk heeft gefunctioneerd. De naam duidt al aan dat de zeedijk, ook wel de Hege Dyk genoemd, de Friese Wouden tegen het zeewater moest beschermen.

Wanneer u de Nieuwe Zwemmer oversteekt, komt u langs het in de Middeleeuwen ontstane dorp Westergeest. Deze naam is afgeleid van de zandkop waarop het ligt. In de volksmond wordt het dorp ook wel Foestrum genoemd. Het oudste monument van het dorp is de kerk, deze behoort tot de belangrijkste monumenten van Middeleeuwse bouwkunst in Nederland. De kerk is rond 1150 gesticht en kent een rijke geschiedenis. De kerkklok speelt daar een grote rol in. Deze zou maar liefst twee keer zijn weggenomen.

Landschapskarakteristiek
De route leidt u door de prachtige Friese landerijen en biedt u mooie, geschiedenisrijke paden en wegen, water en unieke dorpen. De Walddyk waar u het eerste stuk over loopt, is een verhoogde dijk die bescherming bood aan het achterland tegen het zeewater. In dit achterland wandelt u met deze route.

Begin- en eindpunt
Uw wandeling begint op de Walddyk ter hoogte van het Weardebuorsterpaad, onder het dorpje Ee. Op de Walddyk loopt u langs het Dokkumer Grootdiep richting de Nieuwe Zwemmer. Wanneer u dit water oversteekt komt u uit bij het dorp Westergeest. Van daaruit wandelt u over de Prellewei en het Prellepead naar Oudwoude en Wijgeest, waar de route eindigt bij route knooppuntbord 76.

Ee
Ee is een karakteristiek terpdorp vlak boven het Dokkumer Grootdiep. Het dorp is enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling ontstaan in een landschap van zeearmen en kreken op een kwelderwal. De resten grijs gekneed aardewerk die in 1980 in het dorp zijn gevonden, geven aan dat Ee waarschijnlijk al voor het jaar 900 heeft bestaan.


Tot 1940 kende Ee een echte boerenbevolking, afgewisseld door landarbeiders, askruiers, broodventers, smeden, timmerlieden en een kleine middenstand. De dienst werd in deze tijd uitgemaakt door de hoofdelingenstand, bestaande uit erflieden en hereboeren. Uit deze groep werden ook de grietmannen gekozen, die samen met de eigenerfden stemrecht bezaten. De gewone burgers hadden geen stemrecht, zelfs niet in de kerk. Het standsverschil was duidelijk merkbaar. De hoge stand droeg veel goud en zilver en liet zich vervoeren per rijtuig. De lagere standen gingen eenvoudig gekleed en droegen weinig of helemaal geen sieraden. Zo kon een zoon van een arbeider onmogelijk trouwen met de dochter van een boer. Stand trouwde met stand. Maar ondanks het standsverschil trok men toch veel met elkaar op en hielp men elkaar zoveel mogelijk.

Foeke Sjoerds
Foeke Sjoerds, geboren in 1713 in Ee, was een alom gewaardeerde schrijver en dichter. Vanaf jonge leeftijd las hij graag. Niet alleen de bijbel, maar ook wetenschappelijke boeken. Ook toen hij schoenmaker werd, bleef hij daar mee doorgaan. Hij voelde zich erg betrokken bij het kerkelijke werk. Ook het wel en wee van Friesland en de mensen trok hij zich erg aan. Foeke werd als eerlijk mens alom gewaardeerd. Men vertrouwde hem volledig. Dat vertrouwen kwam extra tot uitdrukking toen hij in 1748 als één van de drie afgevaardigden van Oostdongeradeel met een petitie naar Prins Willem IV, de Algemeen Stadhouder, in Den Haag werd gezonden. Dat vertrouwen behield hij als schoolmeester en dorpsrechter.


Hij voelde een grote verantwoordelijkheid om zijn leerlingen met verantwoordelijkheidsbesef en een goede scholing op te leiden. Zijn boeken hadden tot doel de geschiedenis van de kerk en van Friesland in eenvoudige taal voor de bevolking toegankelijk te maken. Hij wilde dat er meer gedaan werd aan wetenschapsbeoefening dan aan het lezen van romans. Voor zijn geschiedkundige boeken kreeg hij alom waardering. Vlak voor zijn dood kwam dit tot uitdrukking in een voornemen Foeke tot Historieschrijver van Friesland aan te stellen.

De kerkklok van Westergeest
Westergeest ligt aan de Nieuwe Zwemmer en kenmerkt zich door een diluviale zandkop, een natuurlijke verhoging van het landschap. Op deze zandkop is rond 1150 een kerk gesticht vanuit de St. Bonifatiusabdij in Dokkum. Over de klok van de kerk doen veel verhalen de ronde. Deze zou in vroeger tijden door de duivel in een poel in de Dôle zijn geworpen. Mensen zouden deze klok, onder bepaalde omstandigheden, nog horen luiden. In 1857 krijgt de toren weer een kerkklok. In 1943 raakt Westergeest de klok echter opnieuw kwijt. Nu zijn het de bezetters die de klok wegnemen. Pas in november 1949 is er weer een klok.

Oudwoude
Oudwoude ligt op de noordelijke rand van de Wouden, waar dit landschap overgaat in het landschap van de voormalige kwelders. Oudwoude kwam in 1443 al voor als Olte-wolde. Waarschijnlijk is hier of in de directe omgeving een oud bos of woud geweest. In dit oude bos brachten voorouders offers aan hun goden, dit zou de naam 'De Wygeast' (de gewijde hoogte), een dorpje boven Oudwoude, verklaren. De bebouwde kom van het dorp ligt verscholen tussen de prachtige elzensingels in het zo specifieke woudenlandschap terwijl het noorden van het dorp gerekend wordt tot de noordelijke Friese kleistreek. Hier vindt u de voor Friesland zo kenmerkende groene weilanden en weidse vergezichten.

Allema State
In Oudwoude bevindt zich de oudste zaalstins van Friesland; Allema State. Deze stins is in de 14e eeuw ontstaan. Van oorsprong was Allema State een Middeleeuwse zaalstins, daarna is het eeuwenlang een boerenbedrijf geweest. Heel lang was niet bekend dat het voorhuis van deze boerderij de restanten betrof van een zaalstins. Er waren zelfs plannen om het af te breken, waarmee Frieslands oudste voorhuis zou verdwijnen. De aloude stins is nu de woonkamer van de boerderij, die staand op een hoge zandrug boven het landschap uittorent.